De wet omtrent aansprakelijkheid verandert, dit betekent het voor jou

Vanaf 1 januari 2025 treedt Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (BW) in werking, dat aanzienlijke veranderingen brengt in het recht van buitencontractuele aansprakelijkheid. Deze wijzigingen in de wet omtrent aansprakelijkheid hebben grote invloed op zowel particulieren als bedrijven, het is dus belangrijk dat iedereen zich goed voorbereidt op de nieuwe regels.

1. Samenloop van aansprakelijkheid: Wat is het en hoe het werkt het?

Een van de belangrijkste veranderingen is de mogelijkheid van samenloop tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid. Dit was voorheen niet toegestaan, omdat men in dergelijke gevallen meestal moest kiezen voor de contractuele aansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat je de contracterende partij moet aanspreken, bijvoorbeeld de aannemer met wie je een overeenkomst hebt afgesloten.

De nieuwe wetgeving maakt echter van samenloop de regel, tenzij een contractuele bepaling dit expliciet uitsluit. Dit betekent dat als zowel een contractuele als buitencontractuele aansprakelijkheid in het spel is, beide vorderingen tegelijk kunnen worden ingesteld.

Voorbeeld
Je doet beroep op een aannemer voor de verbouwingen van je woning en hij richt schade aan. Je kan vanaf januari 2025 zowel een vordering instellen op basis van de overeenkomst met de aannemer (bijvoorbeeld als de aannemer zijn werk niet naar behoren uitvoerde) als op basis van buitencontractuele aansprakelijkheid (bijvoorbeeld als de schade het gevolg was van een fout in de uitvoering of een accidentele schade).

Uitzondering: De samenloop kan niet worden uitgesloten voor gevallen waarin fysieke of psychische schade wordt veroorzaakt, of wanneer er sprake is van opzet.

2. Afschaffing van de quasi-immune status van onderaannemers

Voorheen konden onderaannemers (zoals bijvoorbeeld stukadoors, schilders, elektriciens…) in bepaalde gevallen immuun zijn voor buitencontractuele vorderingen, wat bekendstaat als de quasi-immuun status. Dit werd vastgelegd in het Stukadoorsarrest van 1973.

De nieuwe wetgeving maakt het echter mogelijk om onderaannemers direct aansprakelijk te stellen voor schade die zij veroorzaken, zelfs als er geen contractuele relatie is tussen de benadeelde en de onderaannemer.

Voorbeeld 1
Stel dat een stukadoor, die in onderaanneming werkt, tijdens zijn werk schade veroorzaakt aan jouw woning. Vanaf januari 2025 kan je niet alleen de hoofdaannemer aansprakelijk stellen, maar ook de stukadoor zelf, zelfs als de stukadoor geen contract heeft met jou.

Voorbeeld 2
Een architect maakt een fout in het ontwerp van een gebouw. De aannemer voert het werk uit op basis van dit ontwerp, maar door de fout ontstaat er schade. Zowel de architect als de aannemer kunnen nu aansprakelijk worden gesteld, en de eigenaar kan de schade via beide kanalen verhalen.

3. Aansprakelijkheid van bestuurders en rechtspersonen

Een andere belangrijke wijziging is de invoering van de foutloze aansprakelijkheid voor rechtspersonen. Dit betekent dat een bedrijf of vennootschap verantwoordelijk is voor de schade die wordt veroorzaakt door zijn bestuursorganen of hun leden, ongeacht of deze bestuursleden persoonlijk schuld hebben aan de fout.

Voorbeeld 1
Stel dat een bestuurslid van een vennootschap een verkeerde beslissing neemt, zoals het afsluiten van een risicovolle investering die leidt tot schade bij klanten. Het bedrijf kan nu aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen van deze beslissing, zelfs als het bestuurslid persoonlijk geen schuld heeft.

Voorbeeld 2
Een werknemer in een leidinggevende positie maakt een beslissing die leidt tot schade bij een klant. Ook in dit geval kan de vennootschap aansprakelijk worden gesteld voor de fout van haar bestuurders.

Deze wijziging zorgt ervoor dat een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering nog belangrijker wordt!

4. Aansprakelijkheid van minderjarigen

De aansprakelijkheid van minderjarigen wordt duidelijker gereguleerd in de nieuwe wetgeving. Minderjarigen onder de 12 jaar kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die zij veroorzaken, die aansprakelijkheid ligt vanaf januari bij de titularissen van het gezag over de minderjarigen. Minderjarigen van 12 jaar of ouder kunnen wel aansprakelijk zijn. De rechter kan echter rekening houden met verschillende factoren, zoals de mate van toezicht door ouders of voogden en de economische situatie van het gezin.

Voorbeeld 1
Een 10-jarige veroorzaakt schade door het gooien van een bal door de ruit van jouw woning. Je kan het kind niet rechtstreeks aansprakelijk stellen hiervoor, maar je kan eventueel wel de ouders aansprakelijk stellen als er sprake is van onvoldoende toezicht.

Voorbeeld 2
Een 15-jarige veroorzaakt schade aan een auto door ertegen te fietsen. In dit geval is het kind in principe rechtstreeks aansprakelijk.

De wetgever wou idealiter een familiale verzekering verplicht maken, maar dat is niet gelukt.

5. Aansprakelijkheid voor andermans daad: gezag en toezicht

Er is een belangrijke wijziging in de aansprakelijkheid van mensen die toezicht houden op anderen, zoals ouders, voogden of leerkrachten. Als een minderjarige schade veroorzaakt, kunnen de verantwoordelijke volwassenen aansprakelijk worden gesteld, tenzij ze kunnen aantonen dat zij voldoende toezicht hebben gehouden.

Voorbeeld 1
Een ouder kan aansprakelijk worden gesteld voor schade veroorzaakt door hun kind op school.

Voorbeeld 2
Een sportcoach kan aansprakelijk worden gesteld voor schade veroorzaakt door een speler tijdens een wedstrijd, tenzij de coach kan aantonen dat hij of zij de speler voldoende begeleidde en toezicht hield.

6. Aansprakelijkheid voor schade door huisdieren

Onder de oude wetgeving was het zo dat de eigenaar van een huisdier vaak alleen aansprakelijk werd gesteld voor schade die het huisdier veroorzaakte als de eigenaar zelf een fout maakte, zoals wanneer het huisdier niet goed werd opgevoed of niet werd aangelijnd. Dit stond bekend als de foutieve aansprakelijkheid.

Met de nieuwe wetgeving geldt er een foutloze aansprakelijkheid voor schade die door huisdieren wordt veroorzaakt. Dit betekent dat de eigenaar automatisch aansprakelijk wordt gesteld voor de schade die hun huisdier veroorzaakt, zonder dat er bewijs van schuld of opzet vereist is.

Voorbeeld
Stel dat jouw hond per ongeluk een buurman bijt tijdens het spelen. Als eigenaar van het huisdier ben je aansprakelijk voor de schade, zelfs als je hond geen kwaad in de zin had.

7. Schadeloosstelling: wat betekent dit voor bedrijven en particulieren?

Schadeloosstelling onder de nieuwe wetgeving betekent dat de benadeelde partij recht heeft op een volledige schadevergoeding, inclusief alle directe en indirecte schade. Er wordt geen punitieve vergoeding opgelegd, wat betekent dat de focus ligt op het herstellen van de schade.

Voorbeeld 1
Iemand raakt gewond door een verkeersongeluk veroorzaakt door een andere partij. De schadevergoeding dekt de medische kosten, gederfde inkomsten en andere kosten die rechtstreeks voortkomen uit het ongeval.

Voorbeeld 2
Een bedrijf lijdt verlies door de verkeerde levering van goederen. Het bedrijf kan de volledige schadevergoeding eisen, inclusief de kosten voor het herstel van de schade en eventuele gevolgschade.

8. Nog enkele veelgestelde vragen

Kan ik als bedrijf een contractuele bepaling toevoegen om buitencontractuele vorderingen te voorkomen?
Ja, dit is mogelijk, maar niet voor zaken die fysieke of psychische schade betreffen of bij opzet. Het contract kan dus niet gebruikt worden om aansprakelijkheid volledig uit te sluiten voor zulke gevallen.

Wat is het effect van de wijziging op D&O-verzekeringen oftewel bestuurdersaansprakelijkheidsverzekeringen?
De wijzigingen benadrukken het belang van D&O-verzekeringen. Bestuurders kunnen aansprakelijk worden gesteld voor hun fouten, en het is van belang dat bedrijven hun D&O-verzekeringen aanpassen om eventuele risico's goed te dekken.

Wat betekent de foutloze aansprakelijkheid voor de aansprakelijkheid van minderjarigen?
Minderjarigen van 12 jaar of ouder kunnen nu aansprakelijk worden gesteld voor schade die zij veroorzaken, tenzij er bijzondere omstandigheden zijn die in overweging worden genomen door de rechter.

Wat gebeurt er met bestaande contracten? Moeten we die aanpassen?
Bestaande contracten kunnen mogelijk niet volledig voldoen aan de nieuwe regels, vooral als ze bepalingen bevatten die samenloop van aansprakelijkheid uitsluiten of andere relevante wijzigingen negeren. Het is raadzaam om deze contracten te herzien en aan te passen om te zorgen dat ze voldoen aan de nieuwe wetgeving, vooral als ze betrekking hebben op aansprakelijkheid van bestuurders of onderaannemers, of aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken.

Zijn er uitzonderingen voor rechtspersonen bij foutloze aansprakelijkheid?
Hoewel rechtspersonen aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de fouten van hun bestuursorganen, kunnen er uitzonderingen zijn wanneer de fout buiten de normale uitoefening van hun functie valt. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gelden als een bestuurder handelt in strijd met de regels van het bedrijf of persoonlijke belangen boven die van het bedrijf stelt.

Kan ik als ouder aansprakelijk worden gesteld voor schade veroorzaakt door mijn kind?
Ja, ouders kunnen aansprakelijk worden gesteld voor schade die door hun minderjarige kinderen wordt veroorzaakt, vooral als er sprake is van onvoldoende toezicht. De wetgeving houdt echter rekening met de omstandigheden, zoals de leeftijd van het kind, het soort toezicht en de context van de schade.

Wat als een werknemer schade veroorzaakt buiten werktijd?
In principe kan een werkgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die door een werknemer buiten werktijd wordt veroorzaakt, tenzij de schade verband houdt met het werk of de werknemer in zijn hoedanigheid van werknemer handelt. Als de werknemer bijvoorbeeld schade veroorzaakt tijdens een bedrijfsreis of in het kader van zijn werkzaamheden, kan de werkgever alsnog verantwoordelijk worden gehouden.

Worden er punitieve schadevergoedingen opgelegd bij buitencontractuele aansprakelijkheid?
Nee, de wet voorziet niet in punitieve schadevergoedingen, wat betekent dat de schadevergoeding die wordt uitgekeerd, enkel de daadwerkelijke schade van de benadeelde partij dekt. Het doel is compensatie van de schade, niet bestraffing van de aansprakelijke partij.

Wat kan ik doen om mijn bedrijf voor te bereiden op deze veranderingen in de wetgeving?
Zorg ervoor dat je contracten, verzekeringen (zoals D&O) en interne procedures in lijn zijn met de nieuwe wetgeving. Het is ook een goed idee om personeel en bestuurders bewust te maken van de nieuwe regels, vooral als het gaat om aansprakelijkheid en zorgvuldigheid in de uitvoering van hun taken. Denk ook aan het herzien van verzekeringspolissen voor meer dekking op de gebieden die door de wijziging van Boek 6 getroffen worden.

Hebben de wijzigingen in Boek 6 invloed op de aansprakelijkheid van mijn bedrijf bij schade veroorzaakt door derden?
Ja, bedrijven kunnen aansprakelijk worden gesteld voor schade veroorzaakt door derden, zoals onderaannemers of leveranciers, wanneer de schade voortkomt uit gebrekkige zaken of een fout die tijdens de uitvoering van de opdracht wordt begaan. Dit geldt zelfs als het bedrijf geen directe controle had over de daad van de derde partij.

9. Samengevat

De veranderingen in Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek brengen aanzienlijke gevolgen met zich mee voor zowel particulieren als bedrijven. Van samenloop van aansprakelijkheden tot de aansprakelijkheid van minderjarigen en bestuurders, het is essentieel om als bedrijf of individu goed geïnformeerd te zijn over de nieuwe wetgeving. Het tijdig aanpassen van contracten, verzekeringen en interne procedures kan helpen om juridische complicaties te voorkomen en de gevolgen van deze veranderingen effectief te beheren.